Başta egzama neden olur ve nasıl tedavi edilir?

Egzama, ciltte kaşıntı, kızarıklık, kuruluk ve bazen kabarcıklar veya pullanma gibi belirtilerle kendini gösteren yaygın bir cilt hastalığıdır. Tıbbi olarak "atopik dermatit" olarak da bilinir ve genellikle kronik (uzun süreli) bir seyir izler. Egzama, cildin bariyer fonksiyonunun bozulması sonucu ortaya çıkar ve çeşitli faktörler tarafından tetiklenebilir. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir, ancak sıklıkla bebeklik döneminde başlar. Egzama bulaşıcı değildir ve doğru tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir.

Egzamanın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve bağışıklık sistemi faktörlerinin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. İşte egzamayı tetikleyen veya kötüleştiren başlıca nedenler:

• Genetik Yatkınlık: Ailede egzama, astım veya saman nezlesi öyküsü varsa, bireyin egzama geliştirme riski artar. Belirli gen mutasyonları (örneğin, filaggrin geni) cildin bariyer işlevini bozabilir.
• Bağışıklık Sistemi Tepkileri: Aşırı aktif bir bağışıklık sistemi, ciltte iltihaplanmaya neden olarak egzama semptomlarını tetikleyebilir.
• Çevresel Tetikleyiciler: Alerjenler (ev tozu akarları, polen, küf, hayvan tüyleri) ve tahriş edici maddeler (sert sabunlar, deterjanlar, kimyasallar, parfümler) egzamayı şiddetlendirebilir.
• İklim ve Hava Koşulları: Soğuk, kuru hava veya aşırı sıcak ve terleme cildi kurutup egzamayı kötüleştirebilir. Nem oranı düşük ortamlar da riski artırır.
• Stres: Duygusal stres, bağışıklık sistemini etkileyerek egzama alevlenmelerine yol açabilir.
• Hormonal Değişiklikler: Hamilelik veya adet döngüsü gibi dönemlerde hormonal dalgalanmalar egzamayı etkileyebilir.
• Besin Alerjileri: Bazı kişilerde yumurta, süt, fıstık veya buğday gibi gıdalar egzamayı tetikleyebilir, ancak bu daha yaygın olarak bebeklerde ve küçük çocuklarda görülür.
• Cilt Bariyer Bozukluğu: Cildin doğal yağ ve nem dengesinin bozulması, kuruluğa ve tahrişe neden olarak egzamaya zemin hazırlar.

Egzamanın tedavisi, semptomları hafifletmek, alevlenmeleri önlemek ve cilt bariyerini onarmak üzerine odaklanır. Tedavi genellikle kişiye özeldir ve bir dermatolog tarafından yönlendirilmelidir. İşte yaygın tedavi yöntemleri:

• Nemlendiriciler: Düzenli olarak kokusuz, hipoalerjenik nemlendiriciler kullanmak, cildin kurumasını önler ve bariyer işlevini destekler. Günde en az iki kez uygulanması önerilir.
• Topikal Kortikosteroidler: Hafif ila orta şiddetli egzama için reçete edilen bu kremler veya merhemler, iltihabı ve kaşıntıyı azaltır. Kullanım süresi ve dozu doktor kontrolünde olmalıdır.
• Topikal Kalsinörin Inhibitörleri: Kortizon içermeyen bu ilaçlar (örneğin, takrolimus veya pimekrolimus), bağışıklık tepkisini baskılayarak semptomları hafifletir ve özellikle hassas bölgelerde kullanılabilir.
• Antihistaminikler: Kaşıntıyı kontrol altına almak için ağızdan alınan antihistaminikler kullanılabilir, özellikle gece kaşıntılarını azaltmada etkilidir.
• Islak Kompresler: Cilde nemlendirici uygulandıktan sonra ıslak bandajlar kullanmak, kaşıntıyı ve kuruluğu hafifletebilir.
• Işık Tedavisi (Fototerapi): Orta veya şiddetli egzama vakalarında, kontrollü UV ışık seansları iltihabı azaltabilir. Bu tedavi bir klinikte uygulanır.
• Sistemik İlaçlar: Şiddetli ve dirençli egzama durumlarında, bağışıklık sistemini baskılayan oral ilaçlar (örneğin, siklosporin) veya biyolojik ajanlar (dupilumab gibi) reçete edilebilir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Tetikleyicilerden kaçınmak önemlidir. Örneğin, tahriş edici kimyasallardan uzak durmak, pamuklu giysiler giymek, kısa ve ılık duşlar almak ve stres yönetimi teknikleri uygulamak faydalı olabilir.
• Diyet Düzenlemeleri: Besin alerjisi şüphesi varsa, bir doktor veya diyetisyenle konuşarak eliminasyon diyeti denenebilir, ancak bu herkes için gerekli değildir.

Egzamayı önlemek veya kontrol altında tutmak için şu ipuçlarını izleyin:

• Cildinizi düzenli nemlendirin, banyodan hemen sonra nemlendirici uygulayın.
• Sert sabunlar ve duş jelleri yerine hafif, pH nötr ürünler kullanın.
• Kaşımayı önlemek için tırnaklarınızı kısa tutun ve gece eldiveni kullanmayı düşünün.
• Evde nemlendirici cihazlar kullanarak ortam nemini artırın.
• Stresi azaltmak için yoga, meditasyon veya düzenli egzersiz yapın.

Egzama tedavisi kişiye özgüdür, bu nedenle bir dermatologla işbirliği yapmak en iyi sonucu verir. Erken müdahale ve sürekli bakım, semptomları minimize etmeye yardımcı olabilir. Unutmayın, egzama tamamen geçmese de, etkili bir şekilde yönetilebilir ve yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.